[ Pobierz całość w formacie PDF ]
gdy samo zostało uży te w znaczeniu
przyjmuje machinalnie do wiadomości. Stąd to
przenośnym. Albo jeszcze inaczej: Komiczne
uśpienie naszej uwagi, którą budzi nagle
staje się wyrażenie myśli z chwilą, gdy
niedorzeczność. Tych kilka przykładów
nasza uwaga skupia siÄ™ na ma ter i a ln ym
wystarczy, żeby zrozumieć, w jaki sposób
sensie przenośni. Wszystkie sztuki są
jedna z najdonioślejszych form komizmu
siostrzycami"81). W zdaniu tym wyraz
rzutuje a zarazem siÄ™ upraszcza na
siostrzyca" wzięty jest w znaczeniu
płaszczyznę słowną. Przejdzmy teraz do mniej
przenośnym dla wskazania mniej lub bardziej
ogólnej formy.
głębokiego podobieństwa. A wyraz ów w ten
sposób jest tak często używany, iż zazwyczaj
2. Zmiejemy się za każdym razem,
nie myślimy zgoła, kiedy go słyszymy, o
ilekroć nasza uwaga jest zwrócona na stronę
konkretnym i materialnym stosunku, który
fizycznÄ… osoby, podczas gdy w grÄ™ wchodzi jej
każde pokrewieństwo w sobie mieści. Prędzej
strona duchowa". Oto prawo, które poda-
przyszłoby to na myśl
152 153
nam, gdyby się mówiło: Wszystkie sztuki są stąpił Boufflers mówiąc: Stawiam na
kuzynkami", ponieważ wyraz kuzynka" dowcip".
rzadziej jest używany w przenośni; przez to Powiedzieliśmy, że dowcip polega często
samo wyraz ten nabiera lekkich odcieni ko- na rozwinięciu myśli naszego rozmówcy do
micznych. Pójdzmy teraz do samego końca i tego stopnia, iżby zaczynał sam sobie prze-
przyjmijmy, że raptownie ściągnięto naszą czyć i wpadać w zastawione przez siebie sidła
uwagę na materialne spełnienie obrazu do- słowne. Dodajmy, że tymi sidłami są
braniem takiego stosunku pokrewieństwa, przenośnia lub porównanie, których mate-
który nie daje się pogodzić z członami ma- riałność może zwrócić się przeciwko mówiące-
jącymi ulec zjednoczeniu dzięki temu sto- mu. Jeszcze mam świeżo w pamięci rozmowę
sunkowi: uzyskamy efekt rozśmieszający. Oto matki z synem w Faux Bonshommes (= Obłud-
znane powiedzenie, również przypisywane nicy) : Giełda, drogi chłopcze, jest grą
panu Prudhomme: Wszystkie sztuki sÄ… niebezpiecznÄ…. Jednego dnia siÄ™ wygrywa, a
braćmi" «2). drugiego traci wszystko. A wiÄ™c dobrze,
Goni za dowcipem", powiedziano do będę co drugi dzień grywał". A oto z tejże
Boufilersa 63) o kimś mającym dość preten- samej sztuki inny budujący dialog toczony
sjonalny sposób bycia. Nie dogoni go", mógł przez dwóch finansistów: Czy to jest lojalne,
był odpowiedzieć Boufflers i byłoby to co my robimy? W końcu wyciągamy tym
zalążkiem dowcipnego powiedzonka, lecz tylko nieszczęsnym akcjonariuszom pieniądze z
zalążkiem i niczym więcej, ponieważ wyraz kieszeni... A niby skąd wedle pana mamy je
dogonić" jest w przenośni używany równie wyciągać?" 64)
często jak wyraz gonić" i nie zmusza nas do Zabawny również efekt otrzymamy, ile-
materializowania obrazu dwóch ścigających kroć rozwiniemy materialny sens jakiegoś
się współzawodników. Jeżeli chcemy, żeby symbolu lub godła i spróbujemy zachować
replika wydała się nam całkiem dowcipna, dlań mimo tego rozwinięcia tę samą wartość
powinniśmy zaczerpnąć ze sportowego symboliczną. WT jednej farsie, bardzo wesołej,
słownictwa termin tak konkretny, tak żywy, pokazano urzędnika z Monaco, którego
aby naprawdę było można mieć wrażenie uniform cały był pokryty medalami, jak-
wyścigów. Tak właśnie po- kolwiek on sam udekorowany został tylko
154
raz jeden: A bo to powiada posta- nałożą się na siebie, wywoła to komiczne
wiłem medal w ruletce na numer, który efekty, ponieważ życic będzie przymuszone
wyszedł, i przez to miałem prawo do trzy- do mechanicznej zgolą uległości. Atoli myśl
dziestosześciokrotnej stawki". Czyż w sposób jest ona również! czymś żywym. Takoż i
analogiczny nie rozumuje Giboyer w EffronUs mowa, która oddaje myśl, musi być czymś
(= Bezwstydniej}? Gdy ktoś opowiada tam o równie jak tamta żywym. Aatwo więc
czterdziestoletniej pannie młodej, która miała odgadnąć, że zdanie stanie się komiczne, jeśli
ślubną suknię ozdobioną kwiatami zachowa jakiś sens nawet już po odwróceniu,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]