[ Pobierz całość w formacie PDF ]
pomyśleć o bez-czasie, czyli o czymś, co jest czasowi przeciwne.
Tak więc wracamy do sytuacji wyjściowej, czyli do kłopotu świętego Augu-
styna. Spróbujmy jednak jakoś sobie odpowiedzieć: Czas, tak jak życie jest niepo-
znawalny w swojej istocie. Wiemy, że jest, poznajemy jego przejawy i skutki, ale
on sam w pełni swego majestatu, w swej najgłębszej istocie tak, jak życie jest
1
Por. zachowany fragment dzieÅ‚a Anaksymandra, filozofa, który byÅ‚ twórcÄ… koncepcji ápeironu A to, co
jest początkiem istniejących rzeczy, to też z konieczności stanie się ich zgubą. Ponoszą bowiem nawzajem
karę sprawiedliwą za niesprawiedliwość swoją w porządku czasu (tł. Kazimierz Leśniak).
70
tajemnicą. Znamy go jako przyczynę różnych następstw, ale nie znamy przyczyny
jego samego. Słyszymy głos, lecz nie widzimy wołającego. A zatem rozważania
prowadzone w duchu logiki empirycznej, nie dając ukojenia naszemu myśleniu,
zdają się odsyłać je i skłaniać do przyjęcia jakiegoś irracjonalnego wymiaru,
czy wręcz podłoża rzeczywistości. Wydaje się, że to co racjonalne, jest tylko
powierzchnią, głębia zaś jest irracjonalnej natury. I właśnie w tej tajemniczej
głębi, w przestrzeniach irracjonalnego znajduje się klucz do ostatecznego wytłu-
maczenia wszystkiego. Ostateczna racja czasu i naszego istnienia w czasie, jak
również racja wszystkiego, co racjonalne. Bo to, co racjonalne, ma swe korzenie
w tym, co irracjonalne.
A z tym co irracjonalne, najbardziej spokrewniona jest poezja. I ona to, być
może, jest jedynym naszym głosem, na który odpowiada ze swojej niepojętej głębi
Byt. Bo on ma naturę poetycką zaczyna się słowem a kończy milczeniem i, tak
jak wielka poezja, mieszka w nieogarnionej ciszy, która jest nim samym, i która
jest także odpowiedzią na nasze pytanie: Czym w istocie jest czas, i czym jest to,
co siÄ™ w nim rodzi i w nim umiera?
(ok. 1985)
Kazimierz Zwiegocki
On Time
Abstract
In the essay, the author ponders on the essence of time, referring to the renowned
quote from St. Augustine (I know when you do not ask, whey you ask, I do not). Like
life, time in its essence is unknowable. We only know its signs and consequences, but
its essence remains a mystery. Deliberating on time in the spirit of empirical logic
apparently leads to assuming some irrational dimension and foundation of reality. The
author adds that, ultimately, the rational has its roots in the irrational. And it is poetry
that is most closely related to the irrational. Therefore, the nature of Existence is poetic
as well. It begins with a word (logos) and ends with silence. And if it answers our
question about time at all, it only does so in the language of great poetry.
Keywords: time, existence, non-existence, existential experience, memory, passing,
God, wisdom, paradox, poetry, ignorance.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]