[ Pobierz całość w formacie PDF ]
NASTAWIENIE NAUKI PRZYRODNICZEJ i NASTAWIENIE
obowiązuje.) śadnego empirycznego określenia nie mogę
NAUKI HUMANISTYCZNEJ.
traktować jako rzeczywiście przysługującego przedmiotowi,
NATURALIZM, DUALIZM i PSYCHOFIZYCZNA PSYCHOLOGIA
lecz mogę tylko powiedzieć, \e w tym określeniu został on
doświadczony. Tak\e w myśleniu nie mogę utrzymać
Nastawienie naturalistyczne1. Zwiat jako ogół rzeczy
absolutnej identyczności określenia, nigdy nie mogę
realnych w formie zewnętrzności. Przyroda jako królestwo
powiedzieć, podchodząc do doświadczanego przedmiotu, \e
czystych res extensae. Wszystko, co realne, jest [fizycznym]
określenie, którego teraz doświadczam, jest absolutnie to
ciałem lub ma takie ciało, lecz tylko ciało ma rzeczywistą i
samo co to, którego doświadczałem [przedtem].
właściwą co-extensio, rozumianą zarazem czasowo i prze-
Pod ka\dy doświadczany przeze mnie kształt prze-
strzennie. Jedność nie zmienionego (choć zmiennego) albo
strzenny jednak\e mogę podło\yć ideę czystego kształtu
zmieniającego się kształtu w jedności trwania, forma ekste-
przestrzennego, w której kształt widziany uczestniczy",
ncjonalnego kształtu, wypełniona określeniami jakościo-
zaś kształt przestrzenny w ogóle staje się [tu] empirycznym
wymi. Ka\de ciało [podlega] regułom powszechnej przy-
rodzajem, za którym kryje się czysty rodzaj czystych ści-
czynowości, uniwersalna przyroda [podlega] a priori przy-
słych kształtów przestrzennych. Ka\dy przedmiot empiryczny
czynowości - da się określić, da się skonstruować w praw-
jest empirycznie ukształtowany (z konieczności da się
dach samych w sobie, zgodnie z określonymi przyczyno-
doświadczać i w doświadczeniu wyposa\ony jest w jakiś
wymi prawami, które mo\na wyszukać w drodze indukcji.
empiryczny kształt), lecz ma on tak\e kształt prawdziwy,
Byt cielesny jest więc bytem ekstensjonalnie koegzystu-
ścisły. Zcisłe idee kształtów ró\nią się od siebie w sposób
jącym, zaś w danych okolicznościach - współistniejących,
absolutny: jeśli przedmiot ma [kształt będący] ujednostko-
koegzystujących ze sobą w jedności przyrody ciał - jest
wieniem jednej z nich, to tym samym wszystkie ró\ne od
bytem j ednoznacznie określonym - j eśli przyroda j est przy-
niej są wykluczone. Z dwóch ścisłych kształtów (najni\-
rodÄ… pozostawionÄ… samej sobie. Naturalizm rozpatruje
szych odmian kształtów przestrzennych) ka\demu przed-
człowieka jako wypełnioną rozciągłość, zaś świat w ogóle
miotowi jeden przysługuje, drugi zaś nie przysługuje. (Zasada
wyłączonego środka.)
1
Nastawienie naturalistyczne" to nie związane z naturalnym ujęciem
świata, konstytutywnie wytyczone uniwersalne ukierunkowanie spojrzenia,
lecz naturalistyczny przesÄ…d.
WWW.FILOZOF.PL Studencki Serwis Filozoficzny
74
Edmund Husserl
Nastawienie nauki przyrodniczej 75
tylko jako rozszerzonÄ… przyrodÄ™. Trwanie ludzkiego ducha
znajdowaniu praw odnoszÄ…cych siÄ™ do ludzi i zwierzÄ…t jako
traktowane jest jako trwanie obiektywne, dusza zaÅ› w ka\dej
istot psychofizycznych, do ich dusz, do ich osobowego bytu i
fazie swego trwania - choć nie przypisuje się jej rzeczy-
czynów - tak samo, jak do ich ciał. A zatem, wyra\ając się
wistego przestrzennego kształtu w paraleli do kształtu ciała -
w sposób skrajny, Bóg dysponuje uniwersalną matematyką
jako koegzystencja danych psychicznych, jako ich rów-
świata, Bóg zna prawa świata odnoszące się do wszystkiego,
noczesność, która przecie\ jakoś musi dać się przyporząd-
co istnieje w świecie i do wszystkich jego określeń, a więc
kować równoczesności w formie tego, co współistnieje w
ścisłe prawa współistnienia tego, co w ogóle istnieje w
przestrzennej extensio i w ogóle współistnieje przestrzennie.
czasoprzestrzeni i istniejąc jest jakoś określone; są to
Naturalnie jest rzeczą słuszną, \e ludzkie \ycie psychi-
prawa przyczynowe, tylko bardziej skomplikowane, bar-
czne przebiega w formie immanentnego czasu i \e ka\da
dziej ró\norodne, właśnie tak\e rozpostarte na sferę ducha.
momentalna terazniejszość jest dla nas jednością współist-
Problemem psychofizyki, wraz jej niepowÄ…tpiewalnymi
nienia ró\norodnych danych". Lecz tutaj trzeba dopiero
ustaleniami empirycznymi, jest: co mo\na włączyć do przy-
u/yskać podstawowe istotowe wglądy dotyczące struktury
porzÄ…dkowania psychofizycznego?
tego immanentnego
Naukowym nastawieniem na poznanie obiektywne (tak
tego, jak czas obiektywny" otrzymuje konstytutywny sens
jak praktykuje je nauka przyrodnicza), i to uniwersalnie
jako forma transcendentnego bytu naturalnego, w którym
jako obiektywne poznanie świata, ogółu istniejących w
obiektywnie uczasowione" sÄ… immanentne czasy dusz, a
sobie samych rzeczy realnych, byłoby to, które kieruje się
przez to i same dusze.
zamiarem poznania bytu samego w sobie w prawdach sa-
Naturalizm przyjmuje bez zastrze\eń, \e w gruncie rzeczy
mych w sobie. Lecz czy\ nie jest to zadaniem nauki w
cały świat da się pomyśleć analogicznie do tak pojętej
ogóle? Có\ oznacza to samo w sobie" w odniesieniu do
przyrody, a co za tym idzie, \e i byt sam w sobie świata
przyrody, do zwierzęcia, do człowieka, do wspólnoty ludzi,
tak\e da się pomyśleć jako korelat prawd samych w sobie,
do przedmiotów kultury i do uniwersalnej kultury jakiejś
mianowicie prawd konstruowalnych - tak samo jak (pozo-
ludzkości?
stawiona sobie samej) przyroda2. Zwiat tematem uniwersalnej
I czy mo\liwe byłoby odró\nienie tematycznego nasta-
indukcyjnej nauki o świecie, empiryczna indukcja jako
wienia na obiektywny" świat (jako temat nauki) od tema-
podło\e idealizującej Tnetody matematycznej słu\ącej
tycznego nastawienia na uniwersalną subiektywność, w
znajdowaniu ścisłych praw świata (w tym i praw przyrody),
którym świat byłby światem doświadczanym, przejawiają-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]